In een beangstigend hoog tempo zie ik onze samenleving veranderen. In het begin van dit jaar leek het allemaal nog veelbelovend. Dat leek maar zo, maar de kiem van wat er zou gebeuren was er al. Die kiem was afkomstig uit een voor ons oncontroleerbaar land, China, waarvan we weten dat er heel veel gebeurt dat door een autoritaire regering besloten wordt, allemaal beslissingen waarop de gewone bevolking geen invloed heeft.

In China regeert de Chinese communistische partij. Nee, niet de hele partij natuurlijk want dan eindigde China in een Poolse landdag waar geen enkel besluit kan worden genomen omdat er altijd verschillen van mening blijven bestaan, waardoor dan weer geen besluiten kunnen worden genomen. Zo gaat het dan ook niet in China. Het land wordt geregeerd door een betrekkelijk klein gezelschap van mensen die in elk geval niet elke vier jaar worden afgerekend op wat ze beloofden en in de ogen van veel mensen niet voor elkaar hebben kunnen krijgen.

Natuurlijk begrijpen de mensen die China regeren ook wel dat het nuttig is om ervoor te zorgen dat de bevolking op een bepaalde manier merkt dat er iets van vooruitgang in het dagelijks leven is te bereiken. Wij noemen dat meestal welvaart. Die Chinese regering weet heel goed dat mensen niet in opstand komen als ze voldoende te eten en te drinken hebben en als ze merken dat ze daarnaast steeds meer leuke dingen kunnen doen en hebben.

Ja maar, roepen we hier, ze hebben daar helemaal geen democratie. Nou daar heb je dan gelijk in. Ze gaan namelijk niet elke vier jaar naar de stembus nadat ze een paar maanden lang tot vervelens aan toe hebben geluisterd naar vertegenwoordigers van meer dan vijfentwintig partijen en partijtjes die juist in die verkiezingstijd proberen duidelijk te maken dat de zittende regering consequent en opzettelijk allerlei belangrijke steken laat vallen, zulks ten nadele van grote delen van het volk. Vervolgens beloven de enthousiaste lijsttrekkers dan een haalbaar en noodzakelijk stukje van de hemel op Aarde als zij maar gekozen worden. Zijn de verkiezingen dan eenmaal achter de rug, ja dan komt het moeilijkste stuk in de vormgeving van de regering naar democratisch model en dat is het vormen van een meerderheidsregering met partijen waarvan de verkiezingsbeloften niet al te veel met elkaar in strijd zijn. Als dat lukt na vaak maanden touwtrekken en het onderling inleveren van beloften die in de verkiezingsstrijd zo belangrijk leken, dan kan er een nieuwe regerende coalitie worden gevormd. We kunnen dan allemaal de nieuwe regeringsverklaring lezen en bij onszelf denken dat we dat nou eigenlijk weer net niet bedoelden toen we naar de stembus gingen. Omdat we dat echter gewend zijn van al die vorige verkiezingen gaan we dan over tot de orde van de dag en denken bij onszelf: ‘ze zoeken het ook maar uit, daar in Den Haag want het maakt toch niet uit wat je stemt.’ Dat is natuurlijk niet voor honderd procent waar, maar voor een groot deel wel.

Hoe gaat het dan werkelijk in onze veel geprezen democratie?

Tja, ik moet vaak denken aan periodes waarin we geen regering van ministers hadden, omdat de politieke partijen het voortdurend niet met elkaar eens konden worden over een nieuwe lijst van afspraken voor een nieuw programma voor de komende vier jaar. We hadden dan een zogenaamd demissionair kabinet. Lopende zaken mogen dan behandeld worden, maar geen nieuwe items.

In buurland België waar het vanwege taalproblemen nog een heel stuk moeilijker is om voldoende neuzen dezelfde kant op te laten wijzen duurde het eens bijna twee jaar voor er een nieuwe regering zat. Voor de gang van zaken in het land bleek dat een zegen. Het was in geen jaren zo goed en prettig geweest om in België te leven. De ambtenaren deden hun werk op de manier die was afgesproken in vorige kabinetten en verandering was eigenlijk niet nodig.

Dat is nu iets wat we hier ook vaak zien. Als we een regering hebben vindt die regering altijd dat ze dingen moeten doen, dingen veranderen, nieuwe wetten maken, dat soort dingen. De bedoeling is natuurlijk altijd iets te verbeteren. Helaas worden met grote moeite vaak verbeteringen bedacht voor wetten of bepalingen die al goed zijn. Want ja, zo’n regering moet toch besluiten nemen. Anders heb je een dikke kans dat ze bij de volgende verkiezingen niet gekozen worden. Nou ja, tot zover vroeger, of dacht je dat het nog steeds zo gaat?

Dan vergis je je lelijk. Wat er nu namelijk gebeurt is dat de echte werkelijkheid door het laagje van de democratie heen zichtbaar wordt. Ik blijf nu even weg van de vraag of het allemaal goed en rechtvaardig is wat er nu gebeurt. Je moet namelijk weten en beseffen dat de wet in onze politieke werkelijkheid niet wordt bepaald door verkiezingsuitslagen voortkomend uit de overtuigingen van in ons geval misschien tien miljoen weldenkende mensen. Nee hoor, wat er gebeurt, besloten wordt, wettelijke voorschriften die gemaakt worden, nagenoeg alles wordt gemanipuleerd door de grootste macht op Aarde, geld. Daarom is democratie eigenlijk een heel dure manier om een land te besturen. Er moet namelijk heel veel geld worden besteed aan het beheersen en beïnvloeden van de keuzes die mensen maken. Je zou kunnen zeggen zoiets als reclame. Ja, voor reclame worden soortgelijke technieken gebruikt, maar voor de beïnvloeding van de stemming onder het volk zijn uiterst subtiele technieken beschikbaar, waarbij bijna niemand merkt dat er gemanipuleerd wordt. Een paar technieken hebben door de eeuwen heen bewezen effectief te zijn. De beste manieren om een heel volk redelijk onder controle te houden hebben te maken met angst en onzekerheid.

Als we vandaag om ons heen kijken zien we dat dat klopt. Als er voldoende angst is gezaaid kun je de meeste mensen dwingen dingen te doen die ze uit zichzelf nooit zouden doen. Voor het zaaien van die angst zijn heel subtiele technieken nodig, maar als iets wereldwijd gedaan wordt zullen de meeste mensen geloven dat er echt reden is om angstig te zijn. Zo zien we in ons land dat de angst om besmet te worden met een coronavirus toeneemt, waardoor de meerderheid van de mensen bereid zullen worden gelaat bedekkende bescherming te dragen in publieke ruimten. Niet omdat men er zeker van is dat het helpt, maar uit angstige voorzorg.

Als we nu kijken naar een land als China, waar de virusuitbraak begonnen is en waar enkele maanden lang draconische maatregelen genomen werden – de Chinese regering wist namelijk dat het een in het laboratorium gemanipuleerd virus was, waarvan het effect niet bekend was – daar is na een intensieve periode het leven weer tot de gebruikelijke toestand teruggekeerd.

Hier, bij ons, met alle vertraging die democratie nu eenmaal met zich meebrengt hebben we te maken met een kunstmatig virus dat waarschijnlijk al een flink aantal keren gemuteerd is en waarvan de uitwerking eigenlijk niet echt goed valt te bepalen, behalve dat echte deskundigen van mening zijn dat het gevaar wordt overdreven en dat het immuunsysteem van gezonde mensen dit soort aanvallen wel aan kan. Hoe dan ook, de angst wint nog steeds al is de twijfel flink in opkomst.

Wat doen we eraan?

Onze regering en met name onze minister van volksgezondheid is van mening, althans dat zegt hij, dat wij allemaal gevaccineerd moeten worden om beschermd te zijn tegen mogelijke aanvallen van dit virus. Hoewel, zoals ik zojuist stelde, wij niet zeker kunnen zijn van het effect van het oorspronkelijke – of later gemuteerde virus – lijkt mij de opvatting van deze minister veel te eenzijdig en zeker niet berustend op voldoende medische kennis. Het kan bijna niet anders dan dat hij een andere reden heeft om zo fanatiek het belang van een vaccin te verdedigen. Maar goed, dat kan ik niet bewijzen.

Ik begon dit blog met de vraag of we moeten willen dat we terugkomen in onze vroegere maatschappelijke toestand. Het lijkt verleidelijk om dat te wensen. Nostalgisch als we zijn willen we toch weer het lekkere leventje, kunnen doen waar we zin in hebben, met wie we willen, in kleine groepjes, in grote drommen, in theaters, in gezellige kroegen. Tja, natuurlijk willen we dat allemaal. En misschien kan dat ook wel, maar dan moeten we niet terug naar vroeger. En weet je waarom niet? Vroeger waren we naïef, vroeger konden we gemakkelijk gemanipuleerd worden. Vroeger kon de regering zomaar in eens de democratisch gekozen volksvertegenwoordiging buiten spel zetten. Vroeger begrepen we niet wat de echte krachten waren die onze werkelijkheid beheersten.

Als we blijven geloven dat wij bij de verkiezingen zelf de mensen kiezen die het voor de komende vier jaar met elkaar voor het zeggen hebben in ons land en dat daarmee de vraag is beantwoord wie de baas is in ons land, dan liggen we op ramkoers met de volgende grote schrik. Alleen al door een wereldwijd contract dat ons bindt aan de World Health Organisation kunnen we op de zelfde manier nog eens door een al dan niet kunstmatig virus verrast worden en wordt onze eigen zelfgekozen regering gedwongen dingen te doen die eerst heel verstandig lijken, maar die gaandeweg een toestand opleveren die wij in de eerste plaats niet willen, maar erger nog, waarover wij geen baas in eigen land meer zijn.

Misschien is het voor een volgende door ons gekozen regering verstandig om eens te gaan heroverwegen van welke wereldwijde clubs we nu betalend lid willen zijn en van welke wij nodig afscheid moeten nemen omdat hun belangen veel te ver afstaan van de onze.