Op een dag, wanneer wist hij niet meer, had iemand hem mee genomen in een auto, dacht hij. Zeker was hij er niet van, want het was te lang geleden.                                   Er was een bed, dat wist hij wel. Er was altijd wel een vrouw die hem daarheen bracht. Het was heel ver weg waar hij nu was, zo ver dat hij zelfs vergeten was wie hij was.     Steeds was er ineens iemand die tegen hem praatte. Hij hoorde de stemmen heus wel, maar wat ze zeiden begreep hij niet.

In een stoel met armleuningen zat hij nu. Hij probeerde op te staan. Hij voelde dat hij moest plassen. Opstaan ging niet. De stoel was strak tegen de tafel aangeschoven en hij kon ook zijn benen niet strekken. Wanhopig keek hij opzij.                                           Naast hem zat een oude vrouw met verward haar.                                                             Het was vreemd hier. Hij kende die vrouw niet. Ze at. Heel vreemd. Haar linkerarm had ze rond het bord voor haar op de tafel gelegd. Telkens keek ze schichtig om zich heen, terwijl ze haastig de stukjes brood van het bord in haar mond propte. Af en toe stopte ze. Dan stond er ineens een vrouw met een witte jurk naast haar die haar uit een beker liet drinken.

‘U moet uw boterhammetje opeten hoor meneer Zandstra.’ Hij keek opzij naar waar het geluid vandaan kwam. Wie was meneer Zandstra?                                                           Hij plaste nu, hij kon het echt niet meer ophouden. Hij keek naar beneden. Het werd een beetje warm, maar hij zag niets.

Plotseling was er een hand voor zijn gezicht met een stukje brood. Hij zag het wel. Hij wilde geen brood. Hij probeerde de hand weg te duwen, maar een andere hand dwong zijn mond open en duwde iets naar binnen. Het smaakte zoetig. Hij kauwde.                 ‘Zo, ziet u nou wel. Het is best lekker.’

Het moest uit zijn mond. Met zijn tong duwde hij naar buiten wat hij in zijn mond had.   In zijn nek voelde hij een hand en vlak voor zijn gezicht kwam ineens een blauwe hand die alles wat hij net met zijn tong naar buiten had geduwd weer terug in zijn mond perste. Hij kokhalsde, de blauwe hand rook vies.                                                             ‘We gaan vandaag netjes ons brood opeten meneer Zandstra.                                         Hij kokhalsde weer. Hij kon het nu niet meer binnen houden hij braakte.                       Hij voelde een klap tegen zijn achterhoofd.                                                                       ‘Verdomme, kijk nou toch weer wat je er weer een smeerboel van maakt.                       Hij voelde hoe zijn gezicht ruw werd afgeveegd.

Met een ruk werd zijn stoel naar achteren getrokken. Zijn handen werden vastgemaakt aan de leuningen. Hij had zijn ogen gesloten. Er was beweging voelde hij.                       Een deur werd geopend en weer gesloten. Om hem heen was het donker.

Zijn handen gingen slapen. Hij voelde zijn vingers niet. Een been bewegen ging ook niet. Het werd tegengehouden door iets. Vaag angstig voelde hij zich, terwijl de tijd voorbij ging.

Twee vrouwen in witte jurken kwamen binnen. Ineens was het licht.                               Hij werd bang. Met gebogen hoofd huilde hij geluidloos.                                                   Handen pakten hem nu beet. Hij voelde hoe zijn handen en voeten losgemaakt werden. Opstaan wilde hij, opstaan en weglopen, maar de handen hielden hem vast en begonnen zijn kleren uit te trekken.                                                                                   ‘Godallemachtig, wat stink je weer Zandstra. Weer in je broek gepist, o Jezus, en gekakt ook. Ach, getverdemme het is allemaal uit je luier gelopen. Ja, en nou zit je te janken, nou het te laat is. Je moet zeggen als je moet. Weet je dat nou nog niet.           Koud water om je schoon te maken.’ De woorden ‘koud water’ deden hem hardop jammeren.                                                                                                                         Bang, pijn, verschrikking.

Alle kleren werden nu ruw van zijn lichaam getrokken. Hij schreeuwde van de pijn toen zijn armen hard omhoog getrokken werden om zijn kleren over zijn hoofd te trekken.     Vier handen pakten hem beet en legden hem in een lege badkuip. Hij stootte zijn hoofd aan de rand. Met zijn handen probeerde hij de rand van de kuip te pakken en op te staan, maar zijn handen werden weggeduwd. Heel vaag wist hij wat komen ging, kou, pijn. Zijn broze magere lijf schokte. Dan kwam het koude water. Het deed pijn, zijn adem stokte. Met zijn handen voor zijn gezicht zat hij in de ijskoude waterstroom.           Hij hoorde de stem van een van de vrouwen zeggen: ‘We zullen je eens goed schoonspuiten Zandstra, met lekker koud water, dan leer je het wel af om steeds weer in je broek te schijten.’                                                                                                         Het duurde lang, het koude water, de vrouwen stonden met elkaar te praten. Hij hoorde hun stemmen wel, maar begreep niet wat ze zeiden. Heel langzaam verloor hij het bewustzijn.

Hij zat aan tafel in de huiskamer een sigaretje te roken. Linda, zijn vrouw was bezig de tafel af te ruimen na het eten. Anneke zijn jongste dochter probeerde bij hem op schoot te kruipen. ‘Je moet eigenlijk zo naar bed hoor,’ zei hij tegen het kind. Anneke hield vol tot ze helemaal goed op zijn schoot zat. ‘Ga je wel een verhaaltje voorlezen pappa?’     Anneke wist precies hoe ze met hem om moest gaan.

Hij werd wakker. Het was donker om hem heen. Omdraaien wilde hij zich, maar zijn handen en voeten wilden niet bewegen. Hij begreep het niet. Een golf van wilde paniek ging door hem heen. De banden om zijn handen en voeten veroorzaakten een snijdende pijn terwijl hij probeerde zich los te trekken. Hij schreeuwde tot zijn keel pijn deed en er geen geluid meer uitkwam.                                                                               In de stilte drongen nu snurkgeluiden tot hem door. Langzaam zakte hij weer weg.

Een gezellig feest was het. Op één na waren ze allemaal geslaagd en die ene, Jan de Groot, was toch op het feest, ondanks het feit dat – ie de volgende dag een herexamen moest doen.                                                                                                                         Linda, mooie Linda. Hij kon zijn ogen niet van haar afhouden, maar ze leek hem niet te zien. Haar boezemvriendin,  Annette, zat naast haar. Het leek wel alsof ze ruzie hadden. Annette stond op en liep weg. Linda stond ook op, riep iets naar Annette. Hij kon er niets van verstaan in het lawaai van de muziek. Wel zag hij dat Annette zich even omdraaide en met een boos gezicht een wegwerpgebaar maakte.                           Zijn hart klopte in zijn keel. Als door een magneet werd hij naar haar toe getrokken.       ‘Heb je Ruzie Lin?’ vroeg hij bezorgd.                                                                               Ze tilde haar hoofd op en hij zag dat ze huilde. ‘Ze was zo gemeen, zo oneerlijk,’ zei ze, terwijl ze haar hoofd weer liet zakken. We gingen samen vanavond en nu heeft ze ineens een andere afspraak. En ik heb helemaal geen zin meer om hier te blijven.’         ‘Zal ik je dan maar naar huis brengen,’ hij dorst het bijna niet te vragen, zijn hart bonsde in zijn oren, maar haar verdrietige teleurgesteldheid leek het nu van haar natuurlijke gereserveerdheid te winnen.                                                                                             Samen liepen ze de warme zomernacht in.

Hij werd weer wakker van het schrijnen van zijn polsen en enkels. Plassen moest hij. Dat mocht niet. Hij rilde van angst maar ophouden ging niet. Zachtjes huilde hij. Het werd warm bij zijn onderbuik. Dat mocht niet. Hij snikte. Rondom klonk het geruststellende gesnurk.  Hij viel weer in slaap.

Het had geregend toen ze naar de school liepen. De kriebels in zijn buik vertelden van de angstige verwachting. Aan de hand van zijn moeder liep hij door de regen naar school. In de lange gang van de school hingen allemaal jassen van de grote kinderen die al in de klassen zaten. Hij rook de zurige lucht van de natte jassen aan de kapstokken. De deur van een klaslokaal stond open. Ze liepen naar binnen. Een grote vrouw met een jurk met hele grote bloemen zei dat de moeders zelf de kinderen naar een plekje mochten brengen. Een wonderlijk tintelend gevoel trok door hem heen. Dit was de grote school. Hier ging hij leren lezen en rekenen.

De grote vrouw met de bloemenjurk zei dat de moeders naar buiten moesten en dat ze straks terug mochten komen. Hij had een heel klein beetje gehuild toen hij zijn moeder bij de deur van het lokaal nog heel even naar hem zag wuiven. Witjes en aarzelend had hij terug gewuifd. De deur van de klas was gesloten…

Het grauwe licht van de nieuwe morgen viel door de vaalgrijze gordijnen van de slaapkamer van het verzorgingshuis voor dementerende bejaarden.                               Er stonden acht hoge ziekenhuisbedden met ophaalbare zijkanten met roestvrij stalen spijlen, waardoor de slapende bejaarden onmogelijk uit bed konden vallen of zelf opstaan. Enkelen van hen hadden dat regelmatig toch geprobeerd. Bij hen waren handen en voeten met koorden vastgemaakt aan de beddenspijlen.

Bejaardenverzorgster Berthe IJzendoorn kwam de kamer binnen. Ze was een grote zware norse vrouw. Zelfs wie haar nooit eerder had ontmoet werd onmiddellijk gewaar dat de eindeloze reeks van teleurstellingen in haar leven niet uitsluitend door haar karakter waren veroorzaakt. Een boosaardige, lompe verzorgster was ze. Geen van de in rap tempo wisselende directies van het verzorgingshuis had de moed gehad haar te bekritiseren, ondanks het feit dat haar omgangsvormen ver beneden elke norm waren.

Berthe IJzendoorn sloot de deur achter zich.                                                                     ‘Wie stinkt er vandaag weer naar pis en stront,’ riep ze, terwijl ze al in de richting van het bed liep waar de broodmagere Jacob Zandstra vastgebonden lag.                             ‘Alles weer lekker laten lopen Zandstra,’ beet ze het angstig trillende mannetje toe.         ‘Ik heb er zo ontzettend genoeg van om je elke dag weer uit de stront te halen, weet je dat?’                                                                                                                                     Het schuddende en trillende mannetje begreep de woorden niet, maar voelde wel de angst van de dreiging.

Berthe IJzendoorn liet de zijkant van het bed naar beneden zakken en trok met een ruk de extra molton en het zeiltje waarop hij geslapen had onder hem vandaan en liet die achteloos achter zich op de grond vallen. Dan boog ze zich over het mannetje heen en knoopte het pyjamajasje los en hem strak aankijkend siste ze: ‘tot mijn grote vreugde gaan wij vandaag afscheid nemen Zandstra.’                                                                   Uit de zak van haar schort haalde ze een tamelijk grote injectiespuit tevoorschijn die ze heimelijk uit de huisapotheek had gehaald en gevuld had met insuline. Berthe IJzendoorn wist dat insuline een lichaamseigen stof was waaraan je bij overdosering vrij snel overleed, maar die na het overlijden niet of nauwelijks terug te vinden was. Bovendien was er in alle jaren dat ze hier werkte nog nooit gezocht naar de doodsoorzaak van een zwaar demente bejaarde. Dit was een prachtige methode om van de allerergste strontfabrieken af te komen.

Berthe IJzendoorn trok met haar tanden de beschermdop van de injectiespuit en drukte de naald diep in de navel van de nu huilende Jacob Zandstra. Met grote kracht drukte ze de spuit leeg en trok de naald terug. Niemand zou in de navel naar een litteken van een injectie zoeken. Ze haalde de beschermdop tussen haar tanden vandaan en deed hem weer over de naald, althans, dat wilde ze doen…

Op de een of andere manier was de rechterhand van Jacob Zandstra uit het koord geschoven. In een laatste afwerend gebaar zwaaide de arm van de oude man in de richting van het gezicht van Berthe IJzendoorn, die geërgerd achteruit week en daarbij struikelde over de natte molton en het zeiltje die achter haar op de grond lagen. Met haar nek kwam Berthe op de rand van het bed dat achter haar stond en waarin een oude vrouw nog lag te slapen. Na een vervaarlijk gekraak in haar nek plofte Berthe op de grond. Pijn voelde ze niet, maar toen ze wilde opstaan bleek dat ze zich niet meer kon bewegen. Berthe probeerde te schreeuwen, maar ook dat lukte niet.

Toen na een uur de collega waarmee ze gisteravond patiënt  Zandstra nog in het bad had gedaan eens kwam kijken waar ze bleef trof ze Berthe op de vloer. Naast haar lag de injectiespuit en de beschermdop voor de naald die ze heel vlug op de naald zette waarna ze de spuit in de zak van haar schort liet verdwijnen.

In het bed was het broze oude lichaampje van Jacob Zandstra begonnen te schudden tot het na een minuut of tien stil lag.

Na de injectie in zijn navel had Jacob Zandstra eerst duisternis voor zijn ogen gezien. Maar langzaam was het steeds lichter geworden. Hij keek omhoog in een wolkeloze hemel. Hij stond op en wandelde weg in de zon. Het ging eindelijk allemaal weer goed, vond Jacob.

Berthe IJzendoorn was na zes weken weer terug in het verzorgingshuis waar ze twintig jaar lang had gewerkt. Overdag zat ze in een speciale rolstoel voor patiënten met een hoge dwarslaesie. Een band om haar voorhoofd zorgde er voor dat ze niet voorover kon vallen. Spreken kon ze niet meer, maar de verzorgers waren beducht voor de woedende klanken die ze kon uitstoten als iets haar niet beviel.