In het verleden heb ik op dit weblog wel eens geschreven over geloven.                           Daarmee moet je in deze samenleving trouwens een beetje voorzichtig zijn hebben we gemerkt. De mensen die ik bij die gelegenheid aanduidde met het woord ‘gelovers’ weten de zogenaamd vrije meningsuiting niet altijd op waarde te schatten, vooral wanneer je hen probeert duidelijk te maken dat een meer kritische levenshouding dan de hunne en een sterk verminderde bereidheid om wat de diverse predikers uitkramen voor zoete koek slikken waarschijnlijk geen goed idee is, omdat je je daarmee al snel hun woede op de hals haalt.                                                                                                                               Het is dan, zoals ik zojuist opmerkte. Toch van belang om voorzichtig – en vooral vriendelijk en begrijpend te zijn. Er is tenslotte al meer dan genoeg conflictstof op de wereld. Daarom lijkt het mij in het licht van de spanningen op de wereld, die op de een of andere manier toch met geloof te maken hebben, belangrijk om eens een ander licht op die maar onderling voort strijdende religies te werpen.

Laat ik maar eens beginnen met wat feiten.

1. Behoefte om in hogere machten dan wij zelf zijn te geloven lijkt van alle tijden. Van het aanbidden en aanroepen van tientallen natuurkrachten tot het vereren van de ene onzichtbare en vooral onbewijsbare God zien we mensen zich devoot laten meeslepen.
2. Veel mensen hebben een sterke behoefte te streven naar vereniging met anderen in groepen. Samen zijn we sterker is het idee, uitmondend in de meer verwerpelijke neiging de eigen groep beter te vinden dan andere groepen wat – de geschiedenis toont het meedogenloos helder – leidt tot discriminatie en oorlog. ‘Wij zijn beter dan zij’ is een gedachte die een opening biedt naar de zo mogelijk nog verwerpelijkere opvatting: ‘Ik ben beter dan jij’.
3. De feiten in de bovenstaande twee punten en de consequenties die daaruit voortvloeien vormen de bron voor het alles verterende vuur dat al duizenden jaren zo kenmerkend is voor de menselijke samenleving: het streven naar de ultieme macht. En macht gaat doorgaans samen met hebzucht, egoïsme, vernietiging en misbruik van hen die niet tot de eigen groepering behoren. Kortom: uitzichtloze ellende.

Het is bij oppervlakkige beschouwing een enorme warwinkel, waarin de mensen op de wereld verwikkeld zijn. Wat mij nu bezig houdt is de vraag hoe dat komt.                             Hoe komt het dat wereldwijd al eeuwen lang de sterke drang elkaar te vernietigen het onwaarschijnlijk doet lijken dat religie iets goeds is.

Nu kan ik mij uit mijn jeugd de wiskunde lessen op mijn middelbare school herinneren.     Er waren vaak opgaven waarbij het bewijs voor een stelling moest worden geleverd. Doorgaans ging het er dan om dat je moest zien te bewijzen dat twee vormen of twee formules gelijk – of juist ongelijk aan elkaar waren. Een bruikbare methode was dan dat je even iets moest aannemen, een vooronderstelling dus, om het bewijs te kunnen leveren.   Men noemde dat een bewijs uit het ongerijmde: je nam even iets aan dat (nog) niet bewezen was.                                                                                                                         Dan zei je bijvoorbeeld: stel dat de breedte van deze rechthoek gelijk is aan de lengte van dat deel van de weg, en stel dat de lengte van deze rechthoek gelijk is aan de breedte van de weg, dan is bewezen dat de oppervlakte van de rechthoek  gelijk is aan die van het bedoelde deel van de weg.

Nu is dit natuurlijk een eenvoudig – en misschien zelfs wat kinderachtig voorbeeld, daarom ga ik nu over tot de beschouwing van onze innerlijke beleving.                                 Wat we gebruiken, echt allemaal, zijn referentiekaders. Eigenlijk worden daarmee dingen bedoeld die je weet of die je beleefd hebt en die als achtergrond dienen om nieuwe gegevens of belevenissen te kunnen begrijpen.

Een voorbeeld: een vriend vertelt je dat hij een fantastische beleving heeft gehad toen hij een zeiltocht naar Engeland maakte, maar jij hebt zelfs nog nooit ergens mee gevaren. Je kunt je er dan weinig bij voorstellen.                                                                                         Wat ik met dit simpele voorbeeld bedoel is, dat je tot deelname kunt overgaan als er aan bepaalde voorwaarden is voldaan. Als er geen kapstokken zijn kun je niets ophangen. Als er niet bepaalde herinneringen zijn is er geen referentiekader.  Zonder een referentiekader kun je niets begrijpen, kun je je geen voorstelling maken. Dan kun je ook niet mee worden gevoerd in een al dan niet enthousiaste gedachtegang.

Ik denk nu dat dit ook in hoge mate geldt voor religie, geloven. Daarom begin ik nu aan een bewijs uit het ongerijmde. Ik ga dus iets tijdelijk aannemen dat ik niet eerst heb bewezen, een vooronderstelling dus. Als de bewijsvoering die ik daarmee voer niet klopt,   Dan gooi ik de vooronderstelling weer weg als niet kloppend en dus onbruikbaar.

Stel: wat je werkelijk bent begint niet pas bij je geboorte en eindigt niet bij je dood, maar het is een soort continuüm, een vloeiende beweging die even oud is als ons universum, of misschien wel helemaal tijdloos.                                                                                               Dit is mijn eerste onbewezen vooronderstelling.

Voor wat betreft de materie waaruit je bestaat, de atomen en moleculen is dat overigens al lang bewezen. De stoffen waaruit je lichaam is opgebouwd zijn echt zo oud als dit heelal. Dat kan ook niet anders, want materie en energie zijn gelijkwaardig en energie kan niet worden vernietigd. Het kan worden omgezet, veranderd, maar niet vernietigd. Hier hoef ik niet lang over te praten, want dat hebben de grote wetenschappers in de natuurkunde al heel lang geleden bewezen.

Mooi, dat de materie van je lichaam eeuwig is heb ik nu weer even duidelijk gemaakt.         Maar stel nou dat er in al die materie nog ergens verborgen een bepaalde geheugenfunctie zit.                                                                                                                                             Dit is mijn tweede onbewezen vooronderstelling.

Nou, onbewezen is niet helemaal waar. Ik bedoel, nou ja, het is natuurlijk duidelijk dat er allerlei oeroude gegevens uit de DNA reeksen van je familie bij je binnenkomen op het moment dat je ouders je verwekken. Dat is iets wat we natuurlijk ook al jaren zeker weten. Maar stel nou ook eens dat al die levende weefsels van je lichaam zich heel vaag herinneren waar ze eerder geweest zijn. Dat zijn natuurlijk geen herinneringen die echt logisch uit dit leven komen. Als dat soort herinneringen bij jou af en toe de kop op steekt, dan is het vaak alleen maar een gevoel. Zo’n gevoel van… ja, hoe moet ik dat nu zeggen… ja, er moet wel iets zijn, maar ik weet het niet. Laat ik het nu voor het gemak maar even een gevoel van een soort onzekerheid noemen waarmee je zelf eigenlijk niets kunt, maar dat er toch vaak is. Of ja, onbegrijpelijke flarden, beelden, klanken…

Eerlijk gezegd denk ik dat iedereen dat soort gevoelens wel kent en dat de meeste mensen vage herinneringen, die niet met dit leven te maken lijken te hebben, gewoon wegschuiven.                                                                                                                           Maar stel nou dat die vage gevoelens, herinneringen en onzekerheden die vermoedelijk iedereen heeft door de machtige promotoren van de religies worden gebruikt om hun standaard oplossingen aan op te hangen. Tenslotte zijn onzekerheden als lege kapstokken aan de muur, het zijn referentiekaders. Je hebt geen eigen antwoorden om die onzekerheden in te vullen en je bent ook niet de grote vrijdenker die het zelf allemaal wel oplost en een eigen wereldbeeld schept.                                                                                 Weet je wat er dan gebeurt al eeuwen lang bij miljoenen mensen?                                         Nee?                                                                                                                                       Ik heb sterke aanwijzingen.                                                                                                     Ze nemen dan de aangeboden verklaringen van de zogenaamde geestelijkheid voor waar. Het sluit namelijk aan bij de referentiekaders die je steeds weer zeggen: er is iets, ik begrijp het niet, maar er is iets, dat weet ik eigenlijk wel zeker, maar wat? Dat weet ik niet. Onzekerheid vraagt nu eenmaal zekerheid. En dat is niet alleen lekker gemakkelijk, nee, want heel vaak leerde de bittere ervaring dat openlijk twijfelen aan de gezamenlijk aanvaarde waarheid heel gevaarlijk is. Want wat in alle vroomheid snel wordt vergeten is dat de wereldwijde religies enorme economische ondernemingen zijn die hun belangen verdedigen.

De geschiedenis van het christendom kende de Inquisitie, de geloofsrechtbank die andersdenkenden martelde en op de brandstapel zette. En ze dachten nog dat ze gelijk hadden ook. Trouwens, vergis je niet, ook tegenwoordig nog zijn er religieuze groeperingen die dood en verderf zaaien onder allen die het niet met hen eens zijn.

Ook in onze zogenaamd beschaafde samenleving wordt er nog om geloofsovertuiging gediscrimineerd en ontstaan spanningen en ruzies om volstrekt irreële redenen.                ‘Wij zijn beter dan jij,’ krijg je dan te horen.

Maar weet je, de echte waarheid zit heel diep in de herinnering van het eeuwige wezen dat je bent verborgen en ligt klaar om ontdekt te worden.                                                             Dus niet in de weg lopen met allerlei onzinnig aangeleerd gezeur maar luisteren en kijken naar wat je echt bent.                                                                                                             Op een keer weet je het: fantastisch!