Mooi woord toch? Niemand buiten de medische wereld zal waarschijnlijk de betekenis van dit woord weten. Het is, zoals zo veel termen opgebouwd uit twee stuken: iater = behandelaar of arts (denk aan psychiater = behandelaar van de psyche) en het tweede stuk dat kortweg “geen” luidt, maar dat helaas niet bedoeld is om duidelijk te maken dat er geen behandelaar aan te pas komt. Het woord “geen” komt in dit geval uit de zelfde bron als “genese” dat wording of veroorzaken betreft. Iatrogeen betekent dan ook kort gezegd dat iets veroorzaakt is door een medische, of in elk geval medisch bedoelde behandelaar

Mooi, dan weten we dat. Je gaat, zeg maar naar de tandarts (= iater) en die veroorzaakt dat je geen kiespijn meer hebt doordat hij heel kundig een wortelkanaal behandeling uitvoert. Dat is dan een heel positief iatrogeen effect.

Meestal wordt deze term echter in gevallen van probleemloze positieve en derhalve gewenste effecten niet gebruikt. De term iatrogeen wordt meestal gebruikt als er iets mis is gegaan, als we te maken hebben met medische missers die niet – of moeilijk herstelbare schade of zelfs de dood tot gevolg hebben.

Aan deze blog ben ik begonnen omdat het niet alleen beangstigend vaak voorkomt, die iatrogene blunders, maar vooral ook omdat ik in mijn eigen leven er nogal stevig en vooral ook levenslang mee ben geconfronteerd. Medische fouten dus die een blijvende invloed op mijn leven hebben. Deze blog hoop ik zo te schrijven dat mijn dierbare lezers zullen begrijpen dat vele van hen zelf aan het begin van elke medische misser een rol hebben gespeeld. Hoe kan dat nou, zul je misschien vragen. Hoe kan ik nou zelf een rol spelen in een medische misser waarvan ik vervolgens zelf de schadelijke nawerking onderga?

Nou, dat zit zo: voor veel behandelingen moet je niet alleen toestemming geven, maar je moet er zelfs voor tekenen. Op die manier vegen de verzamelde iaters hun stoepje bij voorbaat schoon, door de verantwoordelijkheid voor de behandeling bij jou te leggen. Eigenlijk is dat heel vals, omdat jij met geen mogelijkheid helemaal precies kunt weten wat je te wachten staat en wat de al dan niet gewenste gevolgen kunnen zijn van de behandeling waarvoor je juist zelf hebt getekend. Juridisch hebben ze hun klachtendienst daarmee echter vaak afdoende ontlast.

Waarom schrijf nu echter hier een artikel dat kraakt van de medische droefenis. Nou, omdat ik je simpelweg een paar van mijn eigen trieste ervaringen op dat terrein wil vertellen in de naar ik hoop terechte verwachting dat je goed gaat uitkijken waar je toestemming voor geeft. En dat die behandelaren, artsen en klinieken een handtekening ter toestemming van jou vragen verantwoorden ze door te zeggen dat het jouw lichaam is en dat jij en jij alleen daarvoor de verantwoording en zeggenschap kunt dragen.

Helaas hebben we in de achter ons liggende periode met alle levensgevaarlijke zogenaamde vaccinaties tegen een kunstmatige en niet eens ernstige ziekte de behandelaars wel andere taal horen uitslaan en moest het ineens allemaal verplicht worden. Maar goed, ik dwaal af, excuus daarvoor, maar ook dat onderwerp heeft mijn blijvende verontwaardiging verdiend.

Dat gedoe met die handtekeningen is trouwens nog helemaal niet zo lang in ons land. Het is eigenlijk overgewaaid uit Amerika. Daar heerst een echte claimcultuur, waardoor veel dienstverleners, waaronder natuurlijk ook artsen in rechtszaken wegens vermeende wanprestatie verwikkeld zijn geraakt en daarop ook vaak financieel aan de grond geraakt zijn.

Nou goed, dan weet je in ieder geval, als je het al niet wist, waarom je tegenwoordig zo vaak ergens voor moet tekenen.

Terug naar iatrogeen. Laat me maar met de kleinste medische misère in mijn leven beginnen. Ik liep tegen de zestig en als ik met mijn rechteroog naar een verticale lijn keek dan zat daar een kronkel in. Als ik met twee ogen keek was er niets aan de hand. De oude oogarts die ik consulteerde keek met een prachtig apparaat diep in mijn ogen en zei: ‘u hebt een macula pucker’ Ik zei: ‘een wat?’ Hij zei: ‘een macula pucker. Dat is een kreukje in het vlies dat over de macula of gele vlek ligt. De gele vlek is het gebiedje achter in je oog waar je het meeste mee ziet.’ ‘Ja,’ ging hij verder, ‘dat moet verwijderd worden anders wordt dat oog blind.’

Hij zei dus niet: ‘dan bestaat de kans dat het vliesje verder kreukt en dat daardoor gezichtsvermogen verloren gaat. Dat zei hij niet. Hij zei dat het zeker tot blindheid van dat oog zou leiden als dat vliesje niet operatief verwijderd zou worden. Twee keuzemogelijkheden had ik: opereren of blind worden aan één oog. Ik koos, geschrokken als ik was, natuurlijk voor opereren.

Had de man die eerste formulering gebruikt, dus dat de kans bestond dat het oog blind zou worden, dan had ik misschien nog wel een poosje afgewacht of het misschien erger zou worden. De manipulatieve formulering die deze oude oogarts gebruikte maakte mij echter duidelijk dat ik eigenlijk geen keus had, wat veel later bleek wel het geval geweest te zijn, maar ja, achteraf…

Het oog wed geopereerd onder plaatselijke verdoving, waarbij ik alleen één prik een beetje vervelend vond. Verder vertoonde de lens al enige grijze ouderdomsstaar, dus werd besloten die lens ook maar te vervangen. Na twee dagen ging het kapje van het geopereerde oog en kon ik er buitengewoon helder mee zien. Ik blij, operatie geslaagd. Maar ja, je moet voor controle komen en dan wordt de zogenaamde oogboldruk gemeten. Dat moest altijd een getalletje van hooguit 16 tot 20 opleveren. Maar dat was bij mij hoger bij die controle.

Ik zei tegen de controlerende oogarts bij wat toen Zonnestraal heette: hoe kan dat nou, mijn oogboldruk is altijd mooi gebleven en nu gaat ie ineens omhoog. De arts wist het niet maar zei dat het een enkele keer na zo’n pucker operatie wel eens voorkwam. Ik moest maar oogdruppeltjes gebruiken dan kwam het wel goed.’ Oogdruppels voor altijd?’ vroeg ik nog. Ja, nou ja, daar was ook geen antwoord op te geven.

Het effect van de achtereenvolgende oogdruppels was heel bijzonder: of ze werkten niet, of ik werd er beroerd van. Nu denk je misschien dat een druppeltje in je oog daar ook blijft, maar dat is niet zo, dat gaat overal naar toe. Je kunt er misselijk van worden of hoofdpijn van krijgen of verstopping. Hoge bloeddruk kan ook. Het lange verhaal kort. Met een laser honderd keer op het oog schieten werkte ook niet en injecties in het oog al evenmin. Op een gegeven moment… ja, daar komt ie dan…zo’n iatrogeen veroorzaakt stuk persoonlijke ellende heeft dan al een vermogen aan vergoedingen voor al dat niet effectieve gepruts gekost.

Uiteindelijk ben ik het gedoe helemaal zat. Ik heb gehoord dat er een definitieve oplossing bestaat voor een te hoge oogboldruk die op den duur leidt tot glaucoom (groene staar), waarbij het oog langzaam blind wordt. Die oplossing is een ventieltje dat in het oog kan worden geplaatst. Zeg maar een soort overdruk ventiel. De inhoud van de oogbol bestaat voornamelijk uit water en als dat er bij overdruk een beetje uitloopt dan merk je dat niet. Ik herinner me nog goed dat er bij Zonnestraal toen een specialist werkte, ene Potgieser, die daar goed in was. Ik herinner me ook dat ik met een verdoofd oog op een operatietafel lag en dat hij begon met het gaatje te steken waar het ventieltje moest komen. Ik had er het volste vertrouwen in, dus ik lag muisstil.

Ineens hoorde ik die Potgieser zeggen: ‘oeps, verkeerde plaats. Hij had het gaatje kennelijk op de verkeerde plek in mijn oog gestoken. ‘Nou ja,’ dacht ik nog, dat groeit wel weer dicht.

Het einde van het verhaal hier is dat mijn rechteroog na zeker vijf jaar nog steeds wazige beelden ziet die nooit stil staan en die bovendien nooit samenvallen met datgene wat ik met mijn linkeroog zie. Gelukkig zit er nog net genoeg licht in dat oog dat ik mijn rijbewijs weer voor vijf jaar heb gekregen.

Toen ik echter dacht: dit is een regelrechte wanprestatie, ik ga er een letselschade advocaat op zetten, want ik mis het gebruik van mijn rechteroog, toen bleek die hele Potgieser daar niet meer te werken en niemand kon me ook vertellen waar hij naar toe was gegaan.

O ja, natuurlijk had ik voor de operatie getekend, anders ging het niet door. Hier was in dit geval sprake van prutserige incompetentie waarvan ik voor de rest van dit leven slachtoffer ben.

Dat was één, maar ik heb nog meer. En daarbij hebben we het wel over een iatrogene schade die echter niet door slordigheid, zoals in het vorige geval, werd veroorzaakt, maar door iets wat zich uiterst langzaam heeft ontwikkeld en wel in samenhang met een medische behandeling:

In 1998 opereerde Professor Marty in het AMC mij aan mijn rechter voet. Daar zat sedert mijn zesde jaar een fistel in die in het voetje van de toen zes jarige Petertje door onoordeelkundig optreden van een Helderse chirurg was ontstaan. Tientallen keren had ik abcessen aan mijn hiel gehad. Het gebeurde meestal zo om de paar jaar. In 1998 strooide de infectie zich echter verder door mijn lichaam en lag ik met pleuritis in het ziekenhuis.

Toen meende ik dat ik lang genoeg geduld had gehad met die altijd al stijve rechtervoet en ik riep: ‘die rotzooi gaat er nu uit en anders halen ze die voet er maar af. Gelukkig was daar Professor Marty die mij zeer verwonderd vroeg hoe ik in vredesnaam aan een holte met pus in mijn hielbeen kwam, waarna ik hem toen over die Helderse chirurg vertelde.

Van het werk van deze allervriendelijkste en verder razend knappe professor heb ik nu vierentwintig jaar plezier gehad, maar toch – en daar is ie weer – iatrogeen uit het grijze verleden heb ik nu weer een zwerende rechtervoet en ben ik benauwd en kortademig. Van mijn prettig meewerkende huisarts heb ik al twee verschillende antibiotica voorgeschreven gekregen – een combinatie waarvan ik dan weer kotsmisselijk werd en die het euvel ook niet konden verhelpen want ik kan op het moment geen tweehonderd meter lopen zonder volledig buiten adem te zijn, maar ik leef vaak bij de regel: als je iets goed gedaan wilt hebben zul je je er zelf mee moeten bemoeien. Ik ben nu bezig met het bestellen van zogenaamde “bacteriofagen”. Als je de lijst van publicaties op dit weblog naloopt kom je daar enkele blogs over tegen. Ik ben benieuwd, maar tegen mezelf zeg ik: ‘ik ga dit hoe dan ook zelf oplossen’.

Ik ben werkelijk benieuwd of ik nu, op mijn twee en tachtigste, nog voor elkaar kan krijgen dat mijn lichaam eens verlost is van de gevolgen van iatrogene ellende. Klinkt trouwen wel mooi, vind je niet? veel mooier dat medisch gepruts, maar dat is het wel.