Een meisje dat hevig nadenkt over vele levensvragen, maar meer in het bijzonder over wat wijsheid is. Vandaag neem ik voor korte tijd haar rolletje – want meer is het natuurlijk niet – over. Het nieuws is weer vol van voor en tegenstanders van het al dan niet landelijk regelen of je wel of niet baas over je eigen leven bent. Die vraag blijkt verbazend veel discussie op te roepen, voornamelijk tussen religieuze – en niet religieuze mensen. Ik zeg opzettelijk voornamelijk, want tussen de niet religieuzen zitten toch onverwacht veel hardliners die vinden dat dit een vraagstuk is waarin de overheid – of in elk geval gecertificeerde vertegenwoordigers daarvan het laatste woord in deze moeten hebben. Hoe komt dat nou toch? Waarom willen andere mensen dan jijzelf beslissen over het moment dat jij ophoudt met leven. Misschien nog wel een belangrijkere vraag zou kunnen zijn of dat goed is of niet.

Laat ik voor het gemak beginnen met de gelovige mensen. Daarmee bedoel ik natuurlijk de mensen die tot de christelijke geloofsrichtingen behoren. Van al die andere richtingen weet ik te weinig om me daarover een oordeel aan te matigen.

Wie het nieuws volgt heeft kunnen merken dat in de politiek, met name in de opvattingen die we horen van de parlementariërs in de tweede kamer, dat de leden van de CDA fractie, van de Christen Unie en van de SGP faliekant tegen het idee zijn dat een mens – wie dan ook – beslist over zijn eigen levenseinde. Alle mensen die het gedachtegoed van deze partijen aanhangen zijn van mening dat de mens niet zichzelf, maar God toebehoort.

Voor een goed begrip moeten we wel beseffen dat dit vaak heel sterke geloof in een hoger wezen van kinds af aan is meegegeven aan deze mensen. Uit ervaring kan ik vertellen dat het heel erg moeilijk is om dat wat je van kinds af aan geleerd is door meestal ook nog de mensen van wie je houdt en voor wie je respect hebt los te laten. Tot de overtuiging komen dat het allemaal niet waar is, dat godsdienst een menselijk verzinsel is met doorgaans niet eens zulke nobele bedoelingen als we bedoeld zijn te geloven, is buitengewoon moeilijk. Het is niet alleen moeilijk omdat je binnen je eigen denken en voelen een gigantische omwenteling moet maken, maar ook omdat je met een dergelijke draai jezelf sociaal isoleert van alles en iedereen die veiligheid en vertrouwdheid voor je betekenen.

Goed, houd dit even vast: kom je uit die gelovige hoek dan is jouw leven ondergeschikt aan de voor jou volstrekt onbekende wil van een hogere macht, God. Je hebt geleerd dat jouw leven een geschenk van God is en dat het daarmee niet aan jou is om je schepper te beledigen door zelf te beslissen dat je leven moet eindigen. In religieuze kringen wordt het godsbegrip ook wel eens verklaard met de overigens kritiekloze aanname dat God onze goede herder is en wij zijn schapen die door hem liefdevol worden geleid.

Mocht je desondanks en behorend tot een dezer gemeenschappen, vragen hebben over de ongelooflijke rotzooi op deze wereld die de schepper kennelijk oogluikend toestaat, dan zul je in je vertwijfeling telkens het zelfde antwoord van geestelijke leiders krijgen, namelijk dat Gods wegen ondoorgrondelijk zijn en voor ons als nietig mens daarom niet te begrijpen. Accepteer! Daar komt het op neer. Persoonlijk zie ik dat anders, maar laat me nu vooral duidelijk zijn: als je gelukkig bent met deze opvatting van het leven en de plaats die je daarin hebt, pas dat dan vooral toe in je eigen leven. Jij vindt dat jouw hele werkelijkheid in Gods hand ligt, prima. Wat je echter niet zou moeten willen is beslissen dat andere mensen volgens jouw overtuigingen moeten leven. Elk mens is uniek en daarom is ook de werkelijkheid van elk mens uniek. Jij verlangt begrip en respect voor jou levensopvatting, voor jouw geloof. Maar je moet wel begrijpen dat je dat alleen kunt verlangen als je bereid bent precies dat zelfde begrip en respect op te brengen voor iemand die diametraal anders in het leven staat. Als je dat begrip en respect niet kunt opbrengen heb je eigenlijk geen recht van spreken, omdat je dan kennelijk van mening bent dat jouw levensopvatting deugt en die van de ander niet. Met andere woorden, je verheft je boven een medemens met de opvatting “ik deug en jij niet”. Weet je, van dergelijke opvattingen wordt onze werkelijkheid al een paar duizend jaar absoluut niet beter. Kort samengevat: Geloof wat je wilt en gun elk ander dat zelfde recht.

In de aanhef van dit stukje schreef ik ook al dat er naast de mensen met religieuze beweegredenen om het recht over het eigen leven niet aan elk individu te laten ook overheidsdienaren en ook anderen zijn die ook van mening zijn dat jouw moment van sterven niet uitsluitend jouw zaak is. Ook hierbij komen we verschillende beweegredenen tegen. Om te beginnen is er de arts die geleerd heeft dat hij alles moet doen om het leven in stand te houden. Om die reden zijn er nog steeds vele artsen die niet bereid zijn euthanasie te plegen op doodzieke patiënten. Lelijker wordt dit echter als we, vaak tandenknarsend moeten vaststellen dat doodzieke mensen gedwongen worden het ellendige en vaak pijnlijke leven voort te zetten omdat er – als je tenminste goed kijkt – veel geld aan wordt verdiend. Schande, of niet?

Tja, en dan hebben we nog de politici die om allerlei uiteenlopende redenen er tegen zijn dat elk mens zelf uitmaakt dat het leven lang genoeg heeft geduurd. Dat zijn de regelneven. Vaak met ogenschijnlijk goede bedoelingen; vinden ze zelf doorgaans ook. Zij handelen meestal vanuit de typische zelfvoldaanheid waarvoor de politieke verantwoordelijkheid hen de ruimte laat. Vaak hebben ze het dan over gevallen waarbij bijvoorbeeld kinderen van een gefortuneerde erflater belang hebben bij diens overlijden.

Welnu, laat ik dit stukje afsluiten met het volgende: Ik heb respect voor de euthanasie dwarsliggers die dat vanuit hun geloofsovertuiging doen, omdat ik weet dat die mensen rotsvast in hun vertrouwen in een hogere macht zitten. Ook heb ik respect voor die artsen die wezenlijk in gewetensnood raken bij de gedachte aan actieve hulp bij sterven. Voor politieke opvattingen anders dan uit het hierboven genoemde heb ik geen respect, omdat die opvattingen voortkomen uit opportunisme.