Onder de titel “De Medische Omerta” kwam kort geleden een boek uit van de hand van oud hoogleraar interventieradiologie, Jim Reekers over horen zien en zwijgen in de zorg. Een verhelderend boek dat ik met rode oren gelezen heb. Deze moedige dokter heeft het zwijgen doorbroken dat algemeen gebruik is in medische kringen wanneer het gaat om zaken of gebeurtenissen die discutabel zijn of zelfs fout. We kunnen daarin, volgens Reekers, een aantal categorieën onderscheiden.

Ten eerste zijn er fouten door onwetendheid dan wel slordigheid, die in de gewone maatschappij op zijn minst zouden worden aangemerkt als: dood door schuld, of indien minder ernstig, onnodig letsel bezorgend medisch handelen. Zelf heb ik daar een levenslang voorbeeld van mee te dragen. Weliswaar kent de medische stand een eigen tuchtraad die de mogelijkheid biedt aan mensen die menen redenen tot klagen te hebben, maar volgens Reekers worden de leden van het artsenvolkje door het verzwijgen van feiten en valse argumenten beschermd. Als reden hiervoor wordt in uiterst geval aangevoerd dat er op medisch handelen onmogelijk garantiebepalingen kunnen gelden, omdat te veel factoren door de nog vaak onbegrepen complexiteit van de menselijke natuur niet onderworpen kunnen worden aan beoordelingen aangaande wanprestatie. Een heel effectieve dekmantel die volgens Reekers slechts ten dele terecht wordt aangevoerd. Met andere woorden: protectionisme ten onrechte. Hierdoor is en wordt veel mensen onnodig leed berokkend. Onbestraft blijven als regel stomme en door onnadenkendheid ontstane fouten en, erger nog, koppig ontkennen en verzwijgen. Alleen bij opvallende herhaling wordt vaak een carrière elders geadviseerd.

Hiermee zijn we er volgens Reekers echter nog lang niet. De medische wereld verschuilt zich en masse achter de term “wetenschappelijkheid”. In die zin wordt vaak alle handelen bedoeld om ziekte te genezen zoals het volgens de beroepsgroep idealiter behoort te wezen. De termen wetenschappelijk en onwetenschappelijk worden met grote ijver en regelmaat gebezigd door een club, waarover Reekers niet spreekt en die al jaren met een duidelijk fanatisme probeert alles en iedereen die zich lijkt bezig te houden met het bevorderen van de menselijke gezondheidszorg die niet beschikt over een artsenbul neer te zetten als kwakzalver en waar mogelijk het werken onmogelijk te maken: de Vereniging tegen de kwakzalverij. Uiteraard staat alleen de term al in een kwalijke reuk. Kwakzalvers worden geacht lieden te zijn die zich door list en bedrog, gebruik makend van valse beloften te verrijken ten koste van zieke mensen. In werkelijkheid kan ik echter niet ontkomen aan de indruk dat deze vereniging fungeert als een extra waakhond om de medische stand te beschermen met het motto: wat wij niet kunnen of verprutsen mag niemand anders proberen goed te maken anders gaan onze beperkingen zo opvallen. Jullie, amateurs, kwakzalvers kunnen onmogelijk in staat zijn genezing te brengen. Jullie moeten verboden worden. Waarheid in de wetenschappelijke zin dient bewezen te worden door middel van herhaalbare experimenten die altijd een gelijk of overeenkomstig resultaat laten zien. Een stellingname die slechts voor een betrekkelijk klein deel van de werkelijkheid van toepassing is, omdat in de werkelijkheid nooit iets ook maar een fractie van een seconde gelijk blijft en omdat het kenmerk van de echte werkelijkheid nu eenmaal ‘verandering’ is.

Reekers beschrijft in zijn boek echter veel van de eigenlijk corrupte pogingen van onder meer BigFarma om de schijn van wetenschappelijkheid hoog te houden door bijvoorbeeld de beoordelingen van nieuw ontwikkelde medicamenten te laten schrijven door mensen die zij in dienst hebben of die zij extern subsidiëren voor het beschrijven van onderzoeksresultaten. We kennen toch allemaal wel de uitdrukking: Wiens brood men eet, diens woord men spreekt. Als je belang hebt bij de verkoop van een geneesmiddel dan moet je, gebruik makend van slimme reclametechnieken, veel mensen duidelijk maken dat ze eigenijk ziek zijn en dat juist dit geneesmiddel de enige uitkomst brengt.

Kortom, de medische wereld zit tjokvol met belangenverstrengeling. Prijzen worden met de natte vinger bepaald en er is totaal geen transparantie. Zo zag ik de kosten voor een blindedarmoperatie, een ingreep die ongeveer 20 minuten duurt en wordt uitgevoerd door een chirurg plus assistent plus anesthesist, want je moet tenslotte onder narcose, vervolgens naar de verkoeverkamer tot je weer bij je positieven bent en dan tegenwoordig vaak de zelfde dag naar huis voor een prijsje van € 5049,- . Of er dan nog een opnamedag van tussen de € 400,- en € 900,- wordt berekend weet ik niet, maar dat zou me niet verbazen.

Er wordt geen gespecificeerde rekening gestuurd, de prijzen van zorg en medicijnen gaan elk jaar flink omhoog als ook de premies voor de ziektekostenverzekering.

Wij, zorg gebruikers krijgen totaal geen inzicht in de manier waarop de prijzen bepaald worden. Wel weten we door onderhandse berichten dat sommige specialisten soms jaarlijks meer dan een half miljoen verdienen en dat er daarnaast voortdurend geknepen wordt op de inkomens van de mensen die in de zorg werken en die niet zelf hun prijzen kunnen bepalen. Vandaar de leegloop bij het verzorgend personeel.

Overigens is de basis van het systeem pijnlijk overeenkomstig met de uitspraak die Jozef Göbbels, Hitlers propagandaminister ooit deed: ‘als je wilt dat mensen gehoorzamen moet je ze bang maken’, een beschamende waarheid die we in de achter ons liggende twee jaar pijnlijk hebben ondervonden.

Ik kan iedereen aanraden het boek van Jim Reekers, De Medische Omerta, te lezen, want hij is een moedige oud hoogleraar die hier de rol van klokkenluider op zich neemt, wetende dat hij daarmee het risico loopt een paria in zijn vrienden – en kennissenkring te worden.